प्रयोगशाळा

जग आहे की
प्रयोगशाळा
प्रयोग चालू
येथ निरंतर
युद्ध येथली
अटळ व्यवस्था
पुराणवांगी
शिजती सत्वर
जाळ चाक घर
कुणी शोधले
कुणी बोलणे
घडवत गेले
ठरल्या व्याख्या
वस्तू सगळ्या
सगळे माझे
फुगे पिपासा
कुणी शोधला
ईश्वर अल्ला
कुणी घातली
भिती अनामिक
कुणी शोधले
विधी आगळे
दगडाला
देवत्व लाभले
कुणी सांगतो
शुन्यच सगळे
कुणी म्हणे फळ
पडते खाली
प्रेम करा रे
सांगत कोणी
परक्यांवर नित
द्वेष ओकतो
कुणी मंदिरे
बांधत फिरतो
कुणी कोरतो
सुंदर लेणी
कुणी जन्मतो
मुर्तीभंजक
अंती त्याचे
बनते थडगे
कुणी घडवतो
तगडे सैनिक
कुणी प्रसवती
गुणी खेकडे
ज्याच्या मागे
उभे घोळके
त्याची सत्ता
तत्व नागडे
कुणी शोधले
सोने मोती
कुणी राहिले
खोदत माती
कुणी शोधली
लिपी लाघवी
फुगवीत बसले
पोकळ छाती
कुरघोडी कर
कुरघोडी कर
कुणी शहाणा
सांगत सुटला
कुणी निघाला
जिंकत पृथ्वी
कुणी म्हणाले
माया सगळी
कुणी त्यागुनी
संसाराला
वनात गेले
स्वत:स शोधत
संसाराच्या
संसर्गावर
कुठे मिळाले
कुणास औषध
कुणी म्हणाले
जे आहे ते
सगळे सगळे
करुया सोपे
कुणी शोधला
पैसाअडका
कुणी बदलले
घरटे खोपे
मंत्र गळाले
तंत्र उगवले
युग अवतरले
घड्याळवेडे
यंत्रयुगाचा
मुखडा भोळा
विज्ञानाचे
त्यावर मुस्के
अणू मिळाला
अन् अजरामर
अणुयुद्धाचा
विध्वंसक ज्वर
कधी न शमला
जात, धर्म अन्
वर्णद्वेष या
पृथ्वीवरला
पृथ्वीचा रस
काढत चाखत
विकास भोगत
आला मानव
प्रयोग तिकडे
होतो आहे
चंद्र मंगळा
आता सावध
मुठीत आले
विश्व कुणाच्या
विश्व कुणाचे
विखरुन गेले
जितक्या भिंती
पाडुन झाल्या
नव्या तेवढ्या
उठल्या भिंती
प्रयोग आहे
सुरू निरंतर
कसे कुणाला
करू निरूत्तर
सरहद्दींचा
घेउन ठेका
कुणी होतसे
मानवतस्कर
माज यशाचा
करू साजरा
यातच आहे
जनहित मानू
शोधत राहू
सोडत राहू
शत्रुंवर नित
कैक विषाणू
हेच संक्रमण
पिढीत पुढच्या
पसरण्यास
वाढवूत शाळा
भविष्य मोठे
सुंदर आहे
फक्त अनुभवा
प्रयोगशाळा!

राजीव मासरूळकर

बा करोना... ये, तुझं स्वागत आहे!

बा, करोना... ये, तुझं स्वागत आहे!
अगदी वेळेवर आलास बघ तू
तुझ्या वाटेला डोळे लावूनच तर बसलो आहोत आम्ही जन्मापासून
ये, तुझ्या स्वागतास हा अखंड हिंदुस्थान सज्ज आहे!
तुझा सामना आता आमच्याशी आहे!
(तशी अगदी संपूर्ण मानवजातच सज्ज आहे म्हणा...
पण मानवजात वगैरे सगळं फोल असतं रे..)
ऑ... विचारात पडलास?
स्वागत वगैरे का म्हणून..?
सोड रे... तुला घाबरण्याइतकं डरपोक थोडंच आहे आमचं रक्त!
(समाजमाध्यमांवर तुझा नायनाट करण्यासाठी
सूचवले जात असलेले जालीम विनोदी उपाय आठवून बघ)
कळ्ळंकाय...?
चिननं दाखवलंय तुझं अक्राळविक्राळ रूप सबंध जगाला.
सतत फुत्कारत, आग ओकत राहणारा एवढामोठा ड्रॅगन
तुला बघताच चळाचळा कापायला लागला हे म्हायती झालंय शेंबड्या पोरांनाही
म्हणून आम्ही घाबरून जावं असं काय नवीन जीवघेणं वैशिष्ट्य आहे तुझ्यात... सांग तरी!
नुकतीच कोवळी लुसलुशीत जावळं दिसू लागलेल्या डोक्याखाली असलेल्या
तुझ्या निष्पाप तुकतुकीत कपाळावर
प्रश्नार्थक आठ्यांचं वाढत चाललेलं जंगल बघून
मला किती असुरी आनंद होतोय तुला कसं सांगू...!
घाबरू नकोस... तुझी उत्सुकता तुटेपर्यंत ताणणार नाही मी ...
ये इकडे, जरा बस, पाणी पी, थोडा हस
लाजू नकोस, नाहीय लस
दुरून आलास, थकुनभागून
पाय पसर... देऊ दाबून....?
हां... किती शहाण्यासारखा वागतोयस आता!
चल, डोळे मिट बघू हळुहळु
तुझ्या सोनेरी जावळांतून माझी करामती बोटं फिरवत
तुला काही गोष्टी सांगेन म्हणतो मी
पण नुकताच जन्मलेला तू...
तुला सांगावं की सांगू नये हा प्रश्न
तुझ्यामुळे सध्या सुरू असलेल्या हाहा:कारापेक्षा
अधिक तिव्रतेने सतावतोय मला...
खूप लहान आहेस रे तू अद्याप,
कळेल तुला हळुहळु
खरं सांगू...?
तुझ्या येण्याचं कुठलंच अप्रुप नाहीये आम्हाला
का म्हणून विचारतोयस म्हणून
इच्छा नसतानाही सांगतोय तुला... नीट ऐक
या भूमीवर आम्ही जन्मलो तेव्हापासूनच
माणसाळवून ठेवलेयत आम्ही HIV सारखे  महाभयंकर व्हायरस
बा करोना, HIV तर आमच्याही आधीचा
आमच्या बापजाद्यांच्याही आधीचा
मूळपुरूषासारखाच जणु...
तूही त्याचाच वंशज असावास
म्हणजे दूरचा का होईना .. आमचा नातलगच!
त्यानंतर अनेक आक्रमक व्हायरस आले क्रमाक्रमाने
....देवी, गोवर,पोलिओ, चिकुनगुनिया, इबोला वगैरे वगैरे
आम्ही लढलो त्यांच्याशी निकरानं
या संघर्षात आमच्या असंख्य पिढ्या कामी आल्या
काही आम्ही संपवले,
काही आम्हाला हरवून स्थिरावले इकडेच आमचेच होऊन...
हो हो हो... अरे थांब जरा!
झाली लगेच लागन तुलाही?
इतिहास ऐकल्याबरोबर लगेच लागलास फुगवायला छाती
56 इंचांपर्यंत...
याच भितीमुळे तर सांगणार नव्हतो ना मी तुला हे...
इतिहास हा कडुगोड परिणाम दाखवणारा एक व्हायरसच आहे का
यावर सध्या संशोधन सुरू आहे आमच्याकडे
कधी महिन्याला, कधी आठवड्याला, कधी दररोजच
प्रयोग करीत असतो आम्ही
इतिहास उगाळून रक्तपात घडतो का या विषयीचे
रक्तपात घडतोच पण त्याच्यामागे इतिहास हाच व्हायरस आहे
हे काही केल्या सिद्ध होऊ शकलेलं नाही..
तुला त्याची लागन होऊ नये म्हणून मी काळजी घेतोय... बस्स एवढंच!
(फितुरीचाही मोठा इतिहास आहे बरं का आमच्याकडे
मी ही एक फितुरंच... असं म्हणतोस?
असू दे असू दे.. मला नाही पर्वा त्याची!)
तसं बस एवढंच नाही, बरंच काही सांगायचंय तुला
विचारायचंही आहे...
मला सांग, जन्माला आल्यापासून
किती माणसांचे जीव घेतले आहेस तू पृथ्वीवर?
पाचपंचवीस हजार ना?
तुला माहितीये दररोज अपघाताने जगभरात किती लोक मरताहेत?
कँसरने दररोज जीव गमावणारांचा आकडा माहितीये तुला?
हृदयविकाराने किती जण जग सोडून जातात दररोज?
अजून किती जीवघेणे आजार सांगू?
खायला अन्न नाही म्हणून तळमळून कितींचा प्राण जातो?
आणखी एक,
केवळ आमच्या एकट्या अखंड वगैरे  भारतात आत्महत्या नावाचा एक महाभयंकर विषाणू
दरमहा किती गळ्यांना फास लावतो माहितीये? दरमहा सुमारे 1000....
तू आल्यापासून किती न् काय दिवे लावलेस?
तू गर्भगळित व्हावंस म्हणून काही मी हे सांगत नाहीये
अभ्यास कर. पुढच्या वेळी येशील तेव्हा प्रचंड तयारीनिशी ये..
कळ्ळंकाय ..?
महत्वाचा विषय बाजुलाच राहिला बघ...
धर्म नावाचा एक अत्यंत जटिल विषाणू
संपूर्ण पृथ्वीभर पसरलाय
तू येण्याच्या खूप खूप आधी
आमच्या जन्मानंतर लगेचच....
माणसाने धर्म जन्माला घातला कि धर्माने माणूस
इतिहास धर्मातून आला की इतिहासातून धर्म
या वादात पडण्यात बिल्कुल स्वारस्य नाही आम्हाला
आमचा रस धर्म-जातींच्या कडेकोट बंदोबस्तात आहे
अनेक रूपांत प्रकटलेला, अनेक शाखांत विभागलेला
हा महाजटिल विषाणू दररोज
शेकडोच्या संख्येत आमचं रसग्रहण करतो
आणि आम्ही त्याचं रसग्रहण करतो!
सत्य, अहिंसा, प्रेम, कर्म, दया, दु:खमुक्ती, मानवता इत्यादि
प्राणतत्वांतून जन्मलेला असूनही
तो दररोज त्यांचाच प्राण कंठाशी आणत सुटलेला आहे...
आजघडीला तो समाजमाध्यमांवरील अफाट अतिरंजित
असंबद्ध माहितीवर पोसला जात असून
तंत्रज्ञान मुठीत घेऊन फिरणा-या मेंदूमेंदूत
द्वेष पसरवण्याचं, बुद्धीभेद करण्याचं,
दंगली घडवण्याचं कर्तव्य बेमालुमपणे निभावताना दिसतेय...
गेल्या शतकादोनशतकातला दंगलींचा , छुप्या-उघड धर्मयुद्धांचा इतिहास अभ्यासून बघ
विषाणुंच्या धर्मांत जन्मल्याचा तुझा अहंगंड गळून पडेल कदाचित...
नेपाळमध्ये भूकंप होतो, देश मदतीला धावतो
जपानमध्ये त्सुनामी येते, देश मदतीला धावतो
चीनमध्ये करोना येतो, देश मदतीला धावतो
ऑस्ट्रेलियात जंगल पेटतं, आम्ही कळवळून उठतो
प्रसंगी पाकिस्तानात नैसर्गिक, आरोग्यविषयक संकट उद्भवलं तरी आम्ही मदतीला धावून जातोच
पण देशातल्या भिन्नधर्मी, भिन्नजातीयांसोबत उसळणा-या दंगलींचं काय?
महिलांवर होणा-या अत्याचाराचं काय?
देशादेशांत सुरू असलेल्या  धर्मयुद्धांचं काय....?
या सगळ्याला सरावलो आहोत रे आम्ही
असे असंख्य महाभयंकर विषाणू आमच्या नित्य जगण्याचा भाग झालेले आहेत,
काही खेळणी म्हणून खेळण्याचा भाग झालेले आहेत...
आम्ही या जुन्या खेळातंच आत्मघात करत संपून जाणार आहोत
हे ठरलेलं आहे..
मग तुझ्या येण्याचं कौतुक ते कितीसं असणार?
तू नवा आहेस इतकंच काय ते नवल
नव्याचे नऊ दिवस म्हणून उदोउदो होईल फारतर
पाहुणा म्हणून काही दिवस रहा,
मग आमचाच होऊन जा
तशी तू येणार असल्याची भविष्यवाणी
आधीच लिहून ठेवली गेलेली आहे आमच्याकडे
फक्त तू काही चमत्कार घडवून आणतोस का
याकडे लक्ष राहिल रे आमचं
तू आलास याचा थोडा आनंद आहेच
आणि हे स्वागतही त्यामुळेच!
(खरं सांगू का?
अजून एक भविष्यवाणी आहे
एका घासात पृथ्वी गिळंकृत करणा-या महाभयावह व्हायरसची..
त्यासाठीच तर अधीर झालेलो आहोत ना आम्ही?
त्यादिशेनंच तर वाटचाल सुरूय बघ.
पण तू आला आहेस तर असू दे... )
चल, मी जरा पाहुणचाराचं बघतो!

~ राजीव मासरूळकर

पुरुषा तुझी

एवढी झाली नजर का वाकडी पुरुषा तुझी
वाटते सोलून घ्यावी कातडी पुरुषा तुझी

तू तुझा इतिहास घे समजून जन्मापासुनी
घेतली गिरवून मी बाराखडी पुरुषा तुझी

जीभ छाटावी तुझी सीतेस वाटे कैकदा
लांघते भाषाच रेषा रांगडी पुरुषा तुझी

तूच तर केलीस खिचडी जात धर्माची तुझ्या
रीत पाळावी कशी घाणेरडी पुरुषा तुझी

सिद्ध कर श्रेष्ठत्व सत्कार्यातुनी प्रत्येकदा
सोड वर करणे कुठेही तंगडी पुरुषा तुझी

आजवर तू पेटवत आलास नारीला म्हणे
पेटवत होतास तू तर झोपडी पुरुषा तुझी

राऊळी करतोस पूजा, घालशी लाथा घरी
केवढी भक्ती निखालस बेगडी पुरुषा तुझी

हक्क देहाचा अबाधित ठेवते आहे स्वत:
प्रेयसी असले जरी मी भाबडी पुरुषा तुझी

भिडवुनी डोळा, तुझ्या खांद्यास खांदा लावुनी
सज्ज आहे मी वळवण्या बोबडी पुरुषा तुझी

(कोणत्या शाळेमधे पुरुषार्थ शिकवावा तुला
दाखवी पुरुषत्व केवळ काकडी पुरुषा तुझी)

कृष्ण शिवबा बुद्ध गांधी ज्योतिबा भिमराव तू
सद्गुणांनी भर पुन्हा तू पोतडी पुरुषा तुझी

~ राजीव मासरूळकर
   शिवजयंती
   दि. 19/02/2020, 02:30 AM

जागा

रान केल्यावर जिवाचे भेटली जागा
आपली वाटे कशी ना आपली जागा

फारसा अंदाज घेता येत नसतो पण
सारखी डोळ्यास दिसते आतली जागा

आपल्या विश्वापलिकडेही किती विश्वे...
कोणत्या विश्वात आपण राखली जागा

जन्मत: आजन्म भटके जीव ना आपण
शोधतो आहोत का मग चांगली जागा

ठेवली काबूत त्रिज्या वर्तुळाची मी
मोकळी कोणाकरीता सोडली जागा

भेट ठरलेल्या स्थळी पाऊस भुरभुरला
केवढी तितक्यात ती मग तापली जागा

पावले वळतात आपोआप का तिकडे
विसरता येते जिथे आपापली जागा

~ राजीव मासरूळकर

गझल : तिळाची ऊब राहो अन्

तिळाची ऊब राहो अन् गुळाचा गोडवा राहो
सदा नात्यामधे विश्वास आदर गारवा राहो

जगाशी गोड पण कायम खरे बोलू, खरे वागू
इथे अपुलेपणाची वाहती हसरी हवा राहो!

हरवते बालपण अन् एकटेपण वेढते हल्ली
सभोती ओल राहो पाखरांचाही थवा राहो

थकू दे देह कष्टाने वयाने दे जुना होऊ
परंतू श्वास अन् उल्हास कायमचा नवा राहो

मला होता न आले सूर्य अथवा चंद्र , ना हरकत
कुणासाठी तरी प्रेरक जिवाचा काजवा राहो

~ राजीव मासरूळकर

अवकाळी अभंग

सणासुदी आला
काळतोंड्या पाण्या
कोंब दाण्या दाण्या
फोडलेस

तुझी आय अशी
अवेळी का व्याली
पिके वाया गेली
हातातली

दलिंद्र्यावाणाच्या
पेरणीच्या वेळी
कशी तू बखाडी
पाडतोस

गेल्या साली मेल्या
आला इतकुसा
जीव कसाबसा
वाचविला

आणि यंदा किती
बरसतो बापा
बंद कर खेपा
गयभान्या

बारा बापाचा तू
कितव्या बापाने
भिजवले दाणे
सांग तुझ्या

येड्याच्या बजारा
केला सत्यानास
किती गळफास
हवे तुला

अती केल्यावर
होतोस नकोसा
जाई ना तू कसा
सुक्काळीच्या

अक्कलीच्या कांद्या
कळे ना का तुला
घामातून आला
आहे तू ही

~ राजीव मासरूळकर
    दिवाळी 27/10/19
    दु. 3:30 वा

मला अद्यापही वाचता येत नाही

मला अद्यापही वाचन करता येत नाही

माझ्याकडे पदवी आहे
मी पदव्युत्तर पदव्या संपादन केलेल्या आहेत औपचारिकपणे
पण मला वाचन करता  येत नाही

मला वाचन करता येत नाही माझ्या दारिद्र्याचे
माझ्यातल्या कर्मदारिद्र्याचे
माझ्या नियोजनशुन्य दिनचर्येचे
माझा भवतालही माझ्यासारखाच होत चाललाय का
याचं वाचन मला करता येत नाही
सोशल मिडियावर रात्रंदिवस बरंच काहीबाही वाचत असतो मी
सुविचार, विनोद, गोष्टी, बातम्या, वगैरे
पण वर्तमान वास्तव माझ्या वाचनात येत नाही

मला वाचताच येत नाही
शिक्षित-अशिक्षितांच्या डोक्यातला आप्पलपोटा अंधार
निरागस ओठांवरचं निखळ हसू
भुकेल्या पोटाची असह्य अडवणूक
पात्रतेच्या कसोटीचे सगुणसाकार मापदंड
वाचताच येत नाहीत मला

आणि मुख्य म्हणजे
या वेगवान युगाची गती
केवळ लकाकी आणते माझ्या डोळ्यांत
पण काही केल्या ती वाचताच येत नाही मला अद्यापही....

फक्त साक्षात्कार होत राहतो मला
मी साक्षात निरक्षर असल्याचा
आणि आऊटडेटेड होत असल्याची भीती
घोर घाम फोडत राहते....

मी अक्षरं चाचपडतो आहे
21 व्या शतकाच्या दिग्मुढ वाचनपाठाची....!

राजीव मासरूळकर
दि.15/10/2019